Op 11 september (!) 1973 pleegde generaal Pinochet een staatsgreep om Chili\'s linkse regering van Salvador Allende af te zetten.
Allende, in 1970 gekozen tot \'s werelds eerste Marxistische president, had een programma voor radicale hervormingen opgesteld, dat onder andere inhield dat de (koper-)mijnen, banken en verzekeraars werden genationaliseerd en land van grootgrondbezitters werd onteigend en herverdeeld. Gebrek aan politieke eenheid en verzet van belangengroeperingen ten aanzien van deze hervormingen leidden daarop tot economische chaos en hyperinflatie. Ondanks regeringsvoorstellen tot bijsturing van het programma, waren noch linkse, noch rechtse partijen bereid tot compromissen. Het leger greep deze verdeeldheid aan om een greep naar de macht te doen, naar zeggen om de desastreuze gevolgen van Allendes politiek een halt toe te brengen. De militaire dictatuur ‘floreerde\' vervolgens 17 jaar, doordat Pinochet vrijwel iedere politieke activiteit in Chili verbood en bij decreet regeerde. Onderdrukking, marteling en moord waren aan de orde van de dag.

Vandaag raakten wij, tijdens een bezoek aan één van de beruchte martelcentra in Santiago (Londres 38, nu een herdenkingscentrum), in gesprek met twee slachtoffers van Pinochets militaire junta.
Als overtuigde communisten, destijds 23 en 24 jaar, waren zij actief bij het drukken van linkse kranten. Mario werd in oktober 1973 opgepakt en naar het Nationale Stadion in Santiago gebracht. Daar vonden de eerste martelingen en moorden, als gevolg van de staatsgreep door het leger, plaats. Na vrijlating werd hij later opnieuw opgepakt, doordat hij verraden werd door een verklikker: ‘Eén van mijn beste vrienden!\' Hij kwam in Londres 38 terecht. Dat wist hij overigens niet, want na arrestatie waren gevangenen voortdurend geblinddoekt, dag en nacht, week in week uit, jaar na jaar... Maar op enig moment herkende een medegevangene de omgevingsgeluiden: het klokgebeier van de nabijgelegen Sint Franciscuskerk. ‘Toen wist ik waar ik was. Ik was er zeker van dat ik dood zou gaan\'. Dat gebeurde echter niet. Hij kwam vrij en is later naar Canada geëmigreerd, waar hij nu een welvarend en gezond leven leidt, zij het met afschuwelijke herinneringen.
De andere man (met wie wij alleen via vertaling door zijn vriend konden praten) heeft in totaal meer dan 6 jaar gevangen gezeten in verschillende martelcentra. Zijn vader is tijdens de dictatuur spoorloos verdwenen en hij draagt, nog altijd, een briefje met een foto en de tekst ‘wie kent deze man, waar is hij gebleven?\' in zijn portemonnaie. Het niet weten wat er met zijn vader gebeurt is valt hem zwaar. Ook zijn broer is, in hetzelfde pand, gemarteld. Eén van de ergste dingen, die hij daar heeft meegemaakt, was het horen van de pijnkreten van zijn broer...

Vandaag kwamen de mannen, vrienden die elkaar decennialang niet meer hadden gezien, samen naar Londres 38. Om te herinneren en om te gedenken. In totaal hebben we ruim een uur met hen staan praten: zomaar, midden in het pand Londres 38, waaraan zij zulke vreselijke herinneringen hebben. Herinneringen, die nog steeds van invloed zijn op hun leven en mening over actuele gebeurtenissen. Zo zijn zij diep verontwaardigd over de benoeming van de nieuwe paus, die gesympathiseerd zou hebben met Videla\'s dictatoriale regime (met vergelijkbare martelpraktijken) in Argentinië.
Het is ondoenlijk om alles weer te geven, wat zij ons verteld hebben, daarvoor is er teveel de revue gepasseerd. Het moge duidelijk zijn dat het gesprek een diepe indruk op ons heeft gemaakt.